Eigen Lichaam

Hallo ik

Korte inhoud: ‘Hallo ik’ gaat over wie je bent, wat je wilt en wat je kan. Jongeren met een beperking leren de seksuele beleving ten opzichte van hun lichaam en seksualiteit kennen. Het materiaal wordt gebruikt vanaf 12 jaar (Jeurissen-Steeghs, 2010).

Doel: Lichaamsbesef creëren, een basis verwerven van sociale vaardigheden en omgangsvormen. 

Te raadplegen via: https://www.sensoa.be/materiaal/hallo-ik

---

Gezondheid: hoe verzorg je jezelf 

Korte inhoud: Boekje in eenvoudige taal over hygiëne en gezondheid geschikt voor (jong)volwassenen die niet (voldoende) zelfstandig kunnen functioneren. 

Doel: Leren wat hygiëne en gezondheid is. 

Te raadplegen via: https://www.sensoa.be/materiaal/gezondheid  

---

Seks@relaties.kom deel 1: seksualiteit  

Korte inhoud: Werkboek inclusief cd-rom. Het boek richt zich voornamelijk tot begeleiders en ouders en bevat handvatten om te communiceren op maat. Er zijn methodieken terug te vinden rond negen verschillende thema’s, namelijk de delen van het lichaam, lichamelijke veranderingen, seksuele gevoelens en masturbatie, vrijen en voortplanting, zwangerschap en geboorte, voorbehoedsmiddelen, homoseksualiteit, ouderschap en ten slotte seksueel overdraagbare aandoeningen. Ook wordt er visueel materiaal aangeboden, in de vorm van printklare werkbladeren en foto’s op cd-rom. Volgende vragen komen aan bod:  

• Welke begeleider geeft bij voorkeur vorming?  
• Hoe kan het materiaal nog verder aangepast worden voor personen met heel weinig verstandelijke mogelijkheden en dus meer begeleidingsbehoeften?  
• Wanneer werken met foto’s, wanneer met tekeningen?  
• Wanneer nog meer geïndividualiseerd materiaal gebruiken?  
• Wanneer kiezen voor werken in een groep en wanneer voor individueel of met koppels werken? (Conix, Claerhout, & Ryckaert, 2005) 

Doel: Helpt de begeleider bij het gebruiken van het juiste materiaal bij het geven van een vorming. Reikt methodieken aan en biedt een antwoord op bovenstaande praktijkvraagstukken. 

Te raadplegen via: Aanwezig in Tordale bibliotheek.  

---

Seksuele voorlichting aan mensen met een verstandelijke handicap

Korte inhoud: Dit boek beschrijft hoe men seksuele vorming kan aanpakken op maat van personen met een verstandelijke beperking. Men maakt gebruik van de hermeneutische cirkel om het verhaal van de persoon met een verstandelijke beperking in beeld te brengen. Het boek behandelt onder andere de emotionele ontwikkeling, lichaamsbeeld, weerbaarheid, relatievorming, masturbatie, verschillende geaardheden enzovoort. Dit alles wordt op een herkenbare manier aangereikt. 

Doel: Methodisch seksuele vorming aan de persoon met een verstandelijke beperking kunnen geven, op maat en over variabele thema’s. 

Te raadplegen via: Aanwezig in Tordale bibliotheek.

---

Vlaanderen vrijt!

Korte inhoud: Dit boek gaat over de seksuele bevrijding die plaatsvond in Vlaanderen. Daarnaast kan je in het boek ook meer dan tweehonderd illustraties vinden. (Trommelmans, Goris, & Blancquaert, 2006). 

Doel: De begeleider krijgt een beeld van de seksuele evolutie die plaatsvond in Vlaanderen. 

Te raadplegen via: Aanwezig in Tordale bibliotheek.

---

Pubergidsen: Wat je wilt weten over de puberteit

Korte inhoud: In deze gids komen verschillende vragen aan bod die een jongere in de puberteit kan stellen. Zoals veranderingen in het lichaam, hoe omgaan met vlinders in de buik etc. Het boek is voor kinderen vanaf 10 jaar. Thema’s zoals menstruatie, relatievorming, lichaamsveranderingen, verliefdheid etc. komen aan bod. De brochure is kleurrijk en heeft veel visualisaties. Deze gids is voor jongens als meisjes (Padidar, 2018).

Doel: Jongeren leren bij over de puberteit aan de hand van video’s, afbeeldingen en informatieve teksten.

Te raadplegen via: https://pubergids.rutgers.media/ 

Vrienden en vrijers

Korte inhoud: Spel over vriendschap, relaties, het lichaam, seksualiteit en weerbaarheid. Ook onderwerpen zoals homoseksualiteit, seksualiteit met een andere persoon etc. Het bestaat uit verschillende afbeeldingen, hulpvragenkaarten en actiekaarten waarmee in gesprek kan worden gegaan. De kracht van de methode ligt in de kaarten met realistisch getekende afbeeldingen van menselijke situaties. De koffer is gebruiksvriendelijk. Vrienden en vrijers wordt gebruikt vanaf 16 jaar (Bureau Edubooks & Training, 2010).

Doel: Kijken welke kennis er al aanwezig is bij de jongeren en waarover er nog meer uitleg vereist is.

 Te raadplegen via: Aanwezig in Tordale bibliotheek.  

---

Mag ik van jou

Korte inhoud: Laagdrempelige methode om seksualiteit en intimiteit bespreekbaar te maken. Het bestaat uit 29 categorieën met tekeningen die als basis kunnen dienen voor een kwartetspel, praatkaart of memory (König, 2014). De thema’s weerbaarheid, sociale media, masturbatie, hygiëne, aanraken, zoenen, zwangerschap, vriendschap, gevoelens, anticonceptie, menstruatie, SOA’s, enzovoort komen aan bod. 

Doel: Seksualiteit en intimiteit bespreekbaar maken op een laagdrempelige, speelse manier en het uitbreiden van kennis bij jongeren.

Te raadplegen via: https://www.sensoa.be/materiaal/mag-ik-van-jou

---

Booost! 

Korte inhoud: Een spel voor kinderen en jongeren van 11 tot 14 jaar. Booost! gaat op een spelende wijze de jongeren hun inzicht verrijken in hun eigen vaardigheden, attitudes en kennis over de pubertijd. Dit aan de hand van een bordspel met vraag-, opdracht- en discussiekaarten (Pimento, 2018).  

Doel: Jongeren leren communiceren over weerbaarheid, imago, seksualiteit, relaties, veranderingen aan het lichaam en online gedrag.

Te raadplegen via: https://www.sensoa.be/materiaal/booost 

---

Puberkwartet  

Korte inhoud: Spel waarbij spelers zoveel mogelijk kwartetten moeten vormen met de volgende thema’s: gevoelens in de puberteit, meisjes/jongens in de puberteit, vriendschap, verliefdheid, verkering vragen/hebben, uitmaken, zoenen, voorbehoedsmiddelen, soa’s en grenzen (van Der Doef & Reitzema, 2007).

Doel: Kinderen op een speelse manier kennis laten maken met verschillende aspecten van de puberteit, waaronder relaties en seksualiteit.

Te raadplegen via: https://www.sensoa.be/materiaal/puberkwartet

---

The emotion game  

Korte inhoud: Spel om op een speelse manier in te gaan op emoties, gevoelens en seksualiteit van kinderen en jongeren met een verstandelijke beperking. Het spel bevat vragenkaartjes die deelnemers aanzetten om over zichzelf te praten. Hierdoor leren ze beter zichzelf en de ander kennen. Dit spel is bedoeld voor kinderen van 6 tot 13 jaar met een verstandelijke beperking (van Sommeren, 2004). 

Doel: Speelse methodiek die jongeren aanzet tot zelfreflectie over emoties. Ook leren ze de ander beter begrijpen.  

Te raadplegen via: https://www.sensoa.be/materiaal/emotion-game 

---

Girls’ Choice 

Korte inhoud: Bordspel voor meisjes van 10 tot 15 jaar dat aanmoedigt om na te denken over wensen en grenzen in intimiteit en seksualiteit. Het spel kan gebruikt worden als aanvulling op voorlichtingsprogramma’s of lessen seksuele en relationele vorming. De meisjes krijgen opdrachten in verschillende speelse vormen, namelijk een rollenspel, non-verbale oefeningen, algemene vragen en persoonlijke vragen (Rutgers, 2012). 

Doel: Seksualiteit bespreekbaar maken en de seksuele relationele weerbaarheid van meisjes verhogen.

Te raadplegen via: https://www.sensoa.be/materiaal/girls-choice-spel    

---

SecZ TaLK  

Korte inhoud: Bordspel om jongeren tussen 12 en 25 jaar met een beperking met elkaar te laten praten over hoe zij in hun specifieke situatie kunnen omgaan met seksualiteit, intimiteit en relaties. Het bevat vragen en opdrachten over de thema’s seksualiteit, relaties, je lichaam en de toekomst. Een opvoeder/ begeleider begeleidt de discussie. Het spel duurt 1 tot 2 uur, afhankelijk van het aantal deelnemers en het aantal speelkaarten dat de opvoeder/ begeleider inzet (Rutgers, 2013). 

Doel: Kennisoverdracht, meningsvorming en het aanleren van (communicatieve) vaardigheden over de thema’s relaties, intimiteit en seksualiteit.  

Te raadplegen via: https://www.sensoa.be/materiaal/secz-talk   

---

Speluitleg stap voor stap 

Inhoud: Spel over relaties en seksualiteit met opdrachten, situatiekaarten, kennisvragen kaarten en stellingskaarten.

Doel: Op een speelse manier verschillende thema’s ontdekken met de jongeren.

Te raadplegen via:

---

Kwartet ‘het lichaam’ lijf & liefde‘

Korte inhoud: Pakket kijk- en praatkaarten met afbeeldingen van het mannelijk en het vrouwelijk lichaam, over hygiëne, lichaamsverzorging en jezelf leren mooi maken. 

Doel: Op een speelse manier praten over het lichaam, bewust maken van het eigen lichaam en dat van een ander.

Te raadplegen via: Aanwezig in Tordale bibliotheek. 

Lief lijf leven

Korte inhoud: Dit is een voorlichtingsfilm waarbij alle aspecten van seksualiteit worden toegelicht. Aspecten zoals het eigen lichaam, gevaren van het internet, weerbaarheid, seksueel misbruik, vriendschapsrelaties etc. De film is geschikt voor personen met een licht verstandelijke beperking (KlosTV, 2015). 

Doel: Seksuele voorlichting geven in videomateriaal voor jongeren.

Te raadplegen via: https://www.sensoa.be/materiaal/lief-lijf-leven  

---

Spangas: voor het eerst ongesteld  

Korte inhoud: Filmpje over een meisje die voor het eerst ongesteld wordt. 

Doel: Tonen aan de jongeren dat maandstonden normaal zijn.

Te raadplegen via: https://www.npostart.nl/maya-wordt-ongesteld/26-06-2014/WO_KRO_572627  

---

Liefdesplein School tv Weekjournaal  

Korte inhoud: Filmpjes die onderwerpen bespreken rond het thema relaties en seksualiteit. Er kan gezocht worden naargelang het onderwerp dat besproken wordt. 

Doel: Op een leuke, visuele manier verschillende thema’s aanbrengen bij de jongeren.

Te raadplegen via:  https://schooltv.nl/programma/liefdesplein/ 

Gevoelens

Korte inhoud: Invuloefeningen over verschillende gevoelens/ emoties (blij, boos, bang en verdrietig). Er wordt aandacht besteed aan hoe jongeren kunnen omgaan met de gevoelens, wat kan en wat niet.  

Doel: Inzicht verwerven in en reflecteren over de vier basisgevoelens.

Te raadplegen via: Aanwezig in Tordale bibliotheek.

---

Werkbundel seks@relaties.kom!  

Korte inhoud: Geeft jongeren inzicht in verschillende thema’s van relaties en seksualiteit. Het thema ‘eigen lichaam’ is terug te vinden vanaf pagina 3 tot pagina 26. Aan de hand van vragen en foto’s worden de verschillende thema’s duidelijk. 

Doel: Op een interactieve manier inzicht krijgen in zichzelf en de ander.

Te raadplegen via: Aanwezig in Tordale bibliotheek.

---

Goede minnaars  

Korte inhoud: Relaties en seksualiteit bespreekbaar maken voor jongeren van 12 tot 17 jaar op een informele manier. De werkmap bestaat uit verschillende methodieken, waaronder denk- en associatieoefeningen, gespreks- en spelvormen, rollenspelen en dramatechnieken (Frans, 2007). 

Doel: Op een creatieve manier relaties en seksualiteit bespreekbaar maken voor jongeren.

Te raadplegen via: https://www.sensoa.be/materiaal/goede-minnaars-werkmap  

---

Kriebels in je lijf 

Korte inhoud: Aanvullende werkbladeren bij de werkmap Goede Minnaars [zie hierboven]. Het pakket bevat oefeningen om deelnemers te leren omgaan met de eisen die tegenwoordig gesteld worden aan het uiterlijk (Degryse & Frans, 2010). 

Doel: Op een creatieve manier relaties en seksualiteit bespreekbaar maken voor jongeren. 

Te raadplegen via: https://www.sensoa.be/materiaal/kriebels-je-lijf-aanvullend-lesmateriaal-bij-goede-minnaars 

---

De Toolkit totale communicatie

Korte inhoud: Voorlichtingen over het lichaam en seksualiteit voor mensen met een verstandelijke beperking. Het pakket bevat diverse materialen om de communicatie over lichaamsbesef, masturberen en om de individuele beleving van seksualiteit te ondersteunen. Het materiaal bestaat uit kleurenfoto’s, pictogrammen, beeldverhalen, kleur- en knutselplaten en diverse werkvormen zoals puzzels van het lichaam. De toolkit wordt gebruikt vanaf de leeftijd van 18 jaar (Vortman, 2007). 

Doel: Aan de hand van de verschillende materialen een eigen voorlichtingspakket samenstellen op maat van de jongere(n).

Te raadplegen via: https://www.sensoa.be/materiaal/totale-communicatie-toolkit  

---

Powerpoint Bloos je van bloot

Korte inhoud: Powerpoint met foto’s van naakte geslachtsdelen. De foto’s worden opgedeeld in ‘normaal’ en ‘niet normaal’. Hierna volgt een nabespreking, waar benadrukt wordt dat alle afbeeldingen ‘normaal’ zijn en iedereen uniek is.

Doel: Leren hoe het lichaam eruit ziet en dat iedereen uniek is.

Te raadplegen via: 

---

Seks@relaties.kom! Werkboek voor mensen met een verstandelijke beperking. Deel 1 Seksualiteit

Korte inhoud: Werkboek waarmee voorlichting kan gegeven worden over relaties en seksualiteit aan mensen met een verstandelijke beperking. De voorlichting wordt gegeven aan de hand van tekst, werkbladen en visueel materiaal. “Thema’s die aan bod komen zijn: seksualiteit (lichaam, lichamelijke veranderingen, seksuele gevoelens, masturbatie, voortplanting, vrijen, zwangerschap, geboorte, voorbehoedsmiddelen, seksueel overdraagbare aandoeningen) en relaties (zelfbeeld, gevoelens verkennen, relaties en verschillen in relaties, nieuwe relaties maken, relaties onderhouden, afstand in relaties, passend gedrag, grenzen, relaties afbreken en weerbaarheid)” (Conix, Claerhout, & Ryckaert, 2005). 

Doel: Samen werken aan het relationele en seksueel welzijn van de jongeren.

Te raadplegen via: Aanwezig in Tordale bibliotheek. 

---

Praten over seks: Werkmap (1ste editie)

Korte inhoud: De werkmap geeft jongeren uitleg over het thema ‘relaties en seksualiteit’. Onderwerpen zoals ‘het eigen lichaam’ tot geslachtsgemeenschap komen aan bod (Janssen & van Doorn, 2008).

Doel: Het bespreekbaar maken van seksualiteit en intimiteit voor jongere met een verstandelijke beperking.

Te raadplegen via: Aanwezig in Tordale bibliotheek.

---

Vriendschap, relaties en seksualiteit: werkboek 

Korte inhoud: Praten over gevoelens, liefde en verliefdheid, vriendschap, zelfbeeld, anatomie, ontwikkeling, hygiëne, lichaamsbeeld, menstruatie en seksualiteit. Iedere persoon vult zijn eigen werkboek in. Het stappenplan in het werkboek helpt je om de inhoud van je gesprek op maat te maken voor de mensen waarmee je werkt (Krijnsen, 2016).

Doel: Op maat werken van elke jongere aan de hand van het bijhorende stappenplan. Bij voorkeur doet men dit 1 op 1, zodat er op maat ondersteund kan worden.

Te raadplegen via: https://www.sensoa.be/materiaal/vriendschap-relaties-en-seksualiteit-werkboek  

---

Seks@relaties.kom!: werkmap

Korte inhoud: Werkmap over diverse onderwerpen die te maken hebben met het thema ‘relaties en seksualiteit’. Het werkboek bevat een theoretische achtergrond en methodieken om over seksualiteit te praten met jongeren. 

Doel: Aan de hand van tekeningen en werkbladen op maat werken van elke jongere.

Te raadplegen via: Aanwezig in Tordale bibliotheek.

---

Ontdek wie je bent: een speurtocht naar jezelf  

Korte inhoud: Verschillende werkmappen voor mensen met een matige verstandelijke beperking. De werkmap bevat fotomateriaal dat gekoppeld is aan eenvoudige spel- en werkvormen om de identiteitsontwikkeling te bevorderen. De werkmappen zijn zeer persoonlijk, ze kunnen in een individuele context gebruikt worden. De reeks bestaat uit een aparte map voor meisjes, jongens, vrouwen en mannen (Bosch & Suykerbuyck, 2007). 

Doel: Identiteit, zelfbeeld, lichaamsbesef en lichaamsbeeld bevorderen.

Te raadplegen via: www.sensoa.be/materiaal/ontdek-wie-je-bent-een-speertocht-naar-jezelf

---

Relaties – zelfbeeld 

Korte inhoud: Invuloefeningen waarbij leerlingen lichaamsdelen aanduiden en er vervolgens over praten. Er wordt gevraagd wat leerlingen mooi vinden aan zichzelf, wat ze aan zichzelf willen veranderen en wat hun schoonheids-/ verzorgingsroutine inhoudt.

Doel: Leren kennen van het lichaam en de gevoelens tegenover het eigen lichaam, praten over schoonheidsverzorging.

Te raadplegen via:

---

Waar kan ik naakt zijn? 

Korte inhoud: Invuloefening waarbij jongeren aantonen in welke situatie een man/vrouw naakt kan zijn, of dit kan en waarom dit dan wel of niet kan.  

Doel: Leren in welke situatie je naakt kan zijn en wanneer niet.

Te raadplegen via:

---

Zelfbeeld

Korte inhoud: Werkbladeren waarbij je stilstaat bij je zelfbeeld. De jongeren beantwoorden enkele vragen in verband met wat ze voelen, denken, horen… In het document beschrijven ze hoe ze er uit zien en wat ze mooi vinden aan zichzelf en duiden dit aan op een tekening. Ze denken ook na over wat ze zouden willen veranderen en hoe ze dit kunnen aanpakken. 

Doel: Leren hoe ze naar zichzelf kijken en hoe ze dingen die ze anders willen, kunnen aanpakken. 

Te raadplegen via:  

---

Intieme delen/plaatsen van het lichaam/ in mijn huis

Korte Inhoud: Werkblad waarbij je samen met de jongere aan de slag gaat rond privacy. De eerste opdracht bestaat uit het inkleuren van de delen van je lichaam die je al dan niet graag bloot toont. De tweede opdracht gaat in op het huis en in welke ruimtes je alleen bent.  

Doel: Via een opdracht het concept ‘privacy’ aanbrengen bij een jongere.

Te raadplegen via:

---

Tussen de lakens – basismodule lichaam 

Korte inhoud: Met dit lespakket kun je vorming geven over relaties en seksualiteit aan jongeren van 10 tot 17 jaar. Je geeft onder andere uitleg over hoe een mannelijk en vrouwelijk lichaam eruit ziet. Het materiaal bestaat uit een handleiding, methodieken, 2 lakens met tekeningen van een lichaam, oplegplaten, instructieve platen fotoplaten, lichaamskaarten, casuskaarten, mythekaartjes en een verzamelbox. Het pakket maakt deel uit van het volledige pakket ’tussen de lakens’ (Sensoa, 2019).

Doel: Leren hoe het lichaam eruit ziet van een man en een vrouw.

Te raadplegen via: Aanwezig in Tordale bibliotheek.

---

Workshop sexpert inhoud

Korte inhoud: In dit document vind je terug hoe je zelf een workshop kunt maken rond het geven van relationele en seksuele vorming. Er komen allerlei onderwerpen aan bod: relaties, het lichaam, diversiteit, etc.

Doel: Zelf een vorming geven rond relationele en seksuele vorming.

Te raadplegen via:

Momenteel zijn er nog geen koffers beschikbaar over het thema ‘eigen lichaam’.